آیا امامان معصومند؟
توضیحات علامه آیت الله سید ابوالفضل برقعی قمی (رحمه الله) در تفسیر آیه/۱۳ سوره مبارکه زمر
الله متعال می فرمایند:
قُلْ إِنِّی أَخَافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ ﴿١٣﴾
ترجمه:
بگو که من می‌ترسم اگر نافرمانی پروردگارم را کنم از عذاب روز بزرگ(۱۳).
این آیه مبارکه دلالت دارد بر امکان عصیان از رسول خدا صلی الله علیه وسلم و اینکه رسول خدا صلی الله علیه وسلم مأمور است چنین اظهار کند. پس اینکه مردم اولاد او را معصوم می‌شمرند صحیح نیست! و ادعای عصمت هم نکرده‌اند، و از طرفی در کلمات و دعاهایشان همیشه خود را خطاکار می‌شمردند تا مردم در حق ایشان غلو نکنند، ما در اینجا جملاتی از دعاهایشان را به لحاظ اینکه در اختیار عموم افراد است برای نمونه می‌آوریم :
حضرت سجاد علیه السلام در صحیفه خود در دعاهای ۱۶، ۲۱ و ۴۷ فرموده :
«أَنَا الَّذِي أَقْدَمَ عَلَيْكَ مُجْتَرِئاً.
منم همان کسى که با جرئت در برابر تو اقدام به گناه نموده
أَنَا الَّذِي عَصَاكَ مُتَعَمِّداً.
من همانم که از روى عمد تو را نافرمانى کرده
بَلْ أَنَا يَا إِلَهِي أَكْثَرُ ذُنُوباً وَ أَقْبَحُ آثَاراً وَ أَشْنَعُ أَفْعَالاً وَ أَشَدُّ فِي الْبَاطِلِ تَهَوُّراً.
من – اى خداوند من – گناهم بيشتر است و اعمالم زشتتر و كردارهايم ناپسندتر. در ارتكاب باطل بى باكترم
وَ أَضْعَفُ عِنْدَ طَاعَتِكَ تَيَقُّظاً.
و به هنگام طاعت تو در خواب غفلتم
وَ أَقَلُّ لِوَعِيدِكَ انْتِبَاهاً وَ ارْتِقَاباً مِنْ أَنْ أُحْصِيَ لَكَ عُيُوبِي أَوْ أَقْدِرَ عَلَى ذِكْرِ ذُنُوبِي.
و در برابر هشدارهاى تو آگاهى و مراقبتم كمتر است. با اين حال چگونه میتوانم عيب هاى خود را بر شمارم و از گناهان خويش ياد كنم.
وَ أَنَا الَّذِي أَفْنَتِ الذُّنُوبُ عُمُرَهُ وَ أَنَا الَّذِي بِجَهْلِهِ عَصَاكَ.
و گناهان عمرم را تباه ساخته است. اين منم كه از روى جهالت تو را عصيان كرده ام
فْرَدَتْنِی الْخَطَایا فَلَا صَاحِبَ مَعِی، وَ ضَعُفْتُ عَنْ غَضَبِک فَلَا مُؤَیدَ لِی.
خطاها مرا به تنهایی کشانده و یار و یاوری با من نیست، و از تحمل خشمت ناتوان شده‌ام و پشتیبانی ندارم،
و حضرت علی علیه السلام در صحیفه علویه دعای سوم ماه و در دعای کمیل و دعای صباح و چند دعای دیگر فرموده :
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ الْبَلاَءَ،
خدايا ببخش آن گناهانى را كه بر من بلا مى فرستد
وَ لاَ تَفْضَحْنِي بِخَفِيِّ مَا اطَّلَعْتَ عَلَيْهِ مِنْ سِرِّي وَ لاَ تُعَاجِلْنِي بِالْعُقُوبَةِ عَلَى مَا عَمِلْتُهُ فِي خَلَوَاتِي
و به قبايح پنهانم كه تنها تو بر آن آگاهى مرا مفتضح و رسوا نگردانى و بر آنچه از اعمال بد و ناشايسته در خلوت بجا آورده ام
مِنْ سُوءِ فِعْلِي وَ إِسَاءَتِي وَ دَوَامِ تَفْرِيطِي وَ جَهَالَتِي وَ كَثْرَةِ شَهَوَاتِي وَ غَفْلَتِي
و تقصير و نادانى و كثرت اعمال غفلت و شهوت كه كرده ام (كرم كن و) زودم به عقوبت مگير
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي خَطَايَايَ وَ عَمْدِي وَ جَهْلِي وَ هَزْلِي وَ جِدِّي فَكُلُّ ذَلِكَ عِنْدِي
خدايا! گناهانم مغفرت كن. گناهان عمدی و سهوی و شوخی ها و جدّی ها مرا ببخشای چرا كه همه اين كارها را مرتكب شده ام.
وَ أَبَيْتُ إِلَّا تَقَحُّماً لِحُرُمَاتِكَ، وَ تَعَدِّياً لِحُدُودِكَ،
از انجام دادن محرّمات و پا فراتر نهادن از حدود احكامت خود را نگاه نخواهم داشت.
اَلحَمدُلِلّه ِ الَّذی سَتَرَ عُیُوبِي وَ لَمْ یَفْضَحْنِي بَیْنَ النَاس
حمد خدایی را گناهان و عیوب مرا پوشاند و مرا بین مردم رسوا نکرد
فَبِئْسَ الْمَطِيَّةُ الَّتِي امْتَطَتْ نَفْسِي مِنْ هَوَاهَا،
بد مرکبی است که من سوار آن شدم، و آن مرکب هوا و هوس است،
وَمَعْصِيَتِى كَثِيرٌ ، وَ لِسَانِى مُقِرٌّ بِالذُّنُوبِ ،
و نافرمانیم بسیار و زبانم اقرارکننده به گناهان است
وَ أَعُوذُ بِكَ أَنْ تَحُولَ خَطَايَايَ أَوْ ظُلْمِي أَوْ إِسْرَافِي عَلَى نَفْسِي وَ اتِّبَاعُ هَوَايَ وَ اسْتِعْمَالُ شَهْوَتِي دُونَ رَحْمَتِكَ وَ بِرِّكَ،
و پناه برم بتو از اينكه خطاكاری هايم يا ستم و زياده رويم بر خود و پيرويم از كارهاى دلخواهم و بكار انداختن شهوت و هواى نفسم ميان من و مهر و رحمتت و احسان و فضلت حائل گردد.
إِلَهِي سَتَرْتَ عَلَيَّ فِي اَلدُّنْيَا ذُنُوباً لَمْ تُظْهِرْهَا لِلْعِصَابَةِ وَ أَنَا إِلَى سَتْرِهَا يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ أَحْوَجُ
خدايا گناهانى را در اين دنيا بر من پوشاندى و براى كسى آنها را آشكار نساختى و من نيازم بپوشاندن آن گناهان در روز قيامت بيشتر از دنيا است،
وَ قَدْ أَحْسَنْتَ بِي إِذْ لَمْ تُظْهِرْهَا لِلْعِصَابَةِ مِنَ اَلْمُسْلِمِينَ فَلاَ تَفْضَحْنِي بِهَا يَوْمَ اَلْقِيٰامَةِ عَلىٰ رُؤْسِ اَلْعَالَمِينَ،
و تو براستى كه در دنيا اين إحسان را در بارۀ من فرمودى كه براى مردم مسلمان آنها را آشكار نساختى پس (اي خداى من) در روز قيامت نيز در حضور جهانيان (با آشكار ساختن آنها) رسوايم نفرما.
وَ اسْتُرْ عَلَيَّ ذُنُوبِي،
و گناهانم را مستور ساز
إِلَهِي لَوْلاَ مَا قَرَفْتُ مِنَ اَلذُّنُوبِ مَا فَرِقْتُ عِقَابَكَ،
خدايا اگر مرتكب گناهان نمى‌شدم گرفتار عقاب و كيفر تو نمى‌شدم
وَ أَلْقَتْنِي اَلسَّيِّئَاتُ بَيْنَ عَفْوِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ،
و كارهاى زشت مرا در ميان گذشت و آمرزشت قرار داده،
قَدْ أَصَبْتُ مِنَ اَلذُّنُوبِ مَا قَدْ عَرَفْتَ وَ أَسْرَفْتُ عَلَى نَفْسِي بِمَا قَدْ عَلِمْتَ،
خدايا تو خود ميدانى كه من به چه گناهانى دست زده‌ام، و چسان بر جان خويشتن زياده‌روى كرده‌ام،
أَوْقَرْتَنِي نِعَماً وَ أَوْقَرْتُ نَفْسِي ذُنُوباً ،
تو نعمتهائى (بسيار) بدوش من نهادى ولى من بر پشت خويش گناهانى (سنگينى) بار كردم،
أَذْكُرُ لَكَ فَاقَتِي وَ مَسْكَنَتِي وَ مَيْلَ نَفْسِي وَ قَسْوَةَ قَلْبِي وَ ضَعْفَ عَمَلِي،
من بخطاى خويشتن اعتراف دارم و ندارى و بيچارگيم و هواپرستى و سنگدلى و ناتوانى كردارم را برايت بيان كنم،
حَاجَتِي إِلَيْكَ
حاجت من به سوی تو است
اللَّهُمَّ الْعِتْقِ مِنَ النَّارِ ».
بار خدایا مرا از دوزخ رهایی ده.
بعضی از مردم می‌گویند ائمه علیه السلام که در دعاهای خود اقرار به گناه نموده‌اند فقط برای آموزش دعا به دیگران بوده است، و خودشان معصوم بوده‌اند!! جواب آنست که:
اولا: این ادعا مدرکی ندارد و صحیح نیست.
ثانیا: مکرر در این دعاها آمده است که خدایا غیر تو را نمی‌خوانم و به غیر تو توسل و توجه نمی‌کنم و شفیعی جز تو برایم نیست، در نتیجه مطابق ادعای خود شما، مردم باید غیر خدا را نخوانند و توسل و توجه بجزا و به کسی نکنند و این همه شفیع برای خود خیال نکنند.
و در تفسیر آیه/۵۵ سوره مبارکه غافر می فرمایند:
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّـهِ حَقٌّ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِکَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَ‌بِّکَ بِالْعَشِیِّ وَالْإِبْکَارِ ﴿غافر: ۵۵﴾
ترجمه:
پس صبر نما که وعده خدا حق است و برای گناهت طلب آمرزش کن و تسبیح نما باحمد پروردگارت در شبانگاهان و بامدادان(۵۵).
نکات:
خدا در اینجا فرموده: «فَاصْبِرْ » یعنی ای پیامبر صبر کن.« وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِکَ» دلیل بر عدم عصمت انبیاء است، و استفاده می‌شود که همه باید از گناهانشان استغفار کنند.
بهر حال این آیه عدم عصمت اولیاء را بطریق اولی بیان می‌کند. حال تعجب باید کرد از کسانی که از آیات به این روشنی اعراض دارند و عصمت عجیبی را برای ائمه علیه السلام قائلند و بعضی در غلو پا فراتر گذاشته کارهای خدائی را نعوذ بالله به ایشان نسبت می‌دهند.
ما سابقاً بعضی از کلمات ائمه علیه السلام را در مورد عدم عصمت ایشان آوردیم، در اینجا نیز جملات دیگری از ائمه که در دعاهایشان آمده و دسترس عموم است می‌آوریم تا مردم درباره ایشان غلو نکنند و بدانند ائمه معصوم نبوده‌اند، اگر چه با وجود آیات روشن قرآن احتیاجی به ذکر آنها نیست.
پس بدان که حضرت سجاد در صحیفه سجادیه دعای ۵۱، ۱۲، ۵۳ می‌فرماید :
«رَبِّ اَفْحَمَتْنى ذُنُوبى،
خداوندا، گناهانم مرا از گفتار بازداشته،
فَلَوْ لَا سَتْرُکَ عَوْرَتِی لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحِینَ،
گر عیب پوشى تو بر من نبود از رسوایان بودم،
اغْفِرْ لِی مَا تَعْلَمُ مِنْ ذُنُوبِی
و گناهانى را که از من خبردارى ببخش،
إِنْ تُعَذّبْ فَأَنَا الظّالِمُ الْمُفَرّطُ الْمُضَیّعُ الْ‌آثِمُ الْمُقَصّرُ الْمُضَجّعُ الْمُغْفِلُ حَظّ نَفْسِی،
اگر مرا عذاب کنى من آنم که بر خود ستم روا داشتم و از حدّ و مرز خود پاى نهادم و فرمانت را چنانکه باید مواظبت نکردم و از نصیب خویش از جانب تو غفلت ورزیدم،
وَ نَهْىٌ نَهَيْتَنى عَنْهُ فَاَسْرَعْتُ اِلَيْهِ،
و کارى که مرا از آن نهى نمودى و به سویش شتافتم،
فَهَلْ يَنْفَعُنى، يا اِلهى،اِقْرارى عِنْدَكَ بِسُوءِ مَااكْتَسَبْتُ؟».
خدایا اکنون که در برابرت به زشتى اعمالم اعتراف مى کنم برایم سودى خواهد داشت؟
و حضرت امیر علیه السلام در صحیفه علویه در دعاهای : کمیل، شفا از درد، استجاره، صباح، لیلة الهریر، نیمه رجب، ماه شعبان فرموده :
«اَللّهُمَّ اغْفِرْ لي كُلَّ ذَنْب اَذْنَبْتُهُ،
خدايا!بيامرز برايم همه گناهانى را كه مرتكب شدم
یَا مَنْ رَآنِی عَلَی الْخَطَایَا فَلَمْ یَفْضَحْنِی
ای آن که در حال ارتکاب گناه مرا دید ولی رسوایم نکرد،
أَتُوبُ إِلَيْكَ مِنْ سُوءِ عَمَلِي
از بدرفتارى‌هايم توبه كرده و به سوى تو بازمى‌گردم،
وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِذُنُوبِيَ اَلَّتِي لاَ يَغْفِرُهَا غَيْرُكَ
و در مورد گناهانم كه جز تو بخشنده‌اى براى آنها وجود ندارد، از تو طلب بخشش مى‌كنم
اللهمَّ اغْفِرْ لي خَطِيئَتي، وإسْرَافِي في أمْرِي كُلِّهِ،
خدایا خطایم و زیاده‌رویم در تمام کارها و گناهانم را بیامرز،
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَما أَخَّرْتُ ، وَما أَسْرَرْتُ وَما أَعْلَنْتُ،
خدایا آنچه پیش فرستادم و از پی می‌فرستم و آنچه پنهان کردم و آنچه آشکار نمودم، برایم بیامرز،
هذِهِ اَعْبآءُ ذُنُوبى دَرَاْتُها بِرَحْمَتِكَ
اين است بارهاى سنگين گناهانم كه به اميد عفو و رحمتت بر زمين نهادم
وَهذِهِ اَهْوآئِىَ الْمُضِلَّةُ وَكَلْتُها اِلى جَنابِ لُطْفِكَ،
و اين است هوس هاى گمراه كننده ام كه به آستان لطف سپردم
إِنْ تُعَذِّبْنِي فَبِظُلْمِي وَ جَوْرِي وَ جُرْمِي وَ إِسْرَافِي عَلَى نَفْسِي فَلاَ عُذْرَ لِي أَنْ أَعْتَذِرَ،
و اگر عذابم كنى بخاطر ستم و تجاوز و جنايتى است كه خود من بر خويشتن روا داشته‌ام، و عذرى ندارم كه بدان عذر خواهى كنم،
رَبِّی دَعَتْنِی دَوَاعِی الدُّنْیَا مِنْ حَرْثِ النِّسَاءِ وَ الْبَنِینَ فَأَجَبْتُهَا سَرِیعاً وَ رَکَنْتُ إِلَیْهَا طَائِعاً
پروردگارا جاذبه های دنیا از زن و فرزند مرا به سوی خود خواند و من به شتاب اجابت کردم و با رغبت به آنها تکیه کردم
وَ دَعَتْنِی دَوَاعِی الْآخِرَهِ مِنَ الزُّهْدِ وَ الِاجْتِهَادِ فَکَبَوْتُ لَهَا
و جاذبه های آخرت مرا به سوی خود خواندند از زهد و تلاش و من او را سرکوب کردم
إلهي، كَم مِن مُوبِقَةٍ حَلُمتَ عَن مُقابَلَتِها بنِعمَتِكَ ،
الهى! چه بسيار گناهان مهلكى كه با نعمت خود از كيفر دادن آنها بردبارى ورزيدى
و كَم مِن جَريرَةٍ تَكَرَّمتَ عَن كَشفِها بكَرَمِكَ،
و چه بسيار جرايمى كه با بزرگوارى خود از برملا كردن آنها چشم پوشيدى.
لَوْلا رَحْمَتُكَ لَكُنْتُ مِنَ الْهالِكينَ،
اگر رحمت و عنايت تو شامل حالم نباشد مسلّم از اهل هلاكت خواهم بود،
وَ عُدْ عَلَيَّ بِفَضْلِكَ عَلَى مُذْنِبٍ قَدْ غَمَرَهُ جَهْلُهُ
خدایا به سوى من با فضلت بازگرد، به سوى گناهکارى که جهلش سراپایش را پوشانده،
إِلَهِي قَدْ سَتَرْتَ عَلَيَّ ذُنُوبا فِي الدُّنْيَا وَ أَنَا أَحْوَجُ إِلَى سَتْرِهَا عَلَيَّ مِنْكَ فِي الْأُخْرَى،
خدایا گناهانى را در دنیا بر من پوشاندى، که بر پوشاندن آن در آخرت محتاج ترم،
وَقَدْ اَفْنَيْتُ عُمْري في شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْكَ، وَاَبْلَيْتُ شَبابي في سَكْرَةِ التَّباعُدِ مِنْكَ».
عمری را در غفلت و بی خبری و فراموشی تو گذراندم، و جوانيم را در مستی و دوری از تو سپری كردم.
نویسنده : علامه آیت الله سید ابوالفضل برقعی قمی (رحمه الله) شیعه ی هدایت یافته به اهل سنت و جماعت