تقیه از دیدگاه اهل سنت و جماعت

ابن حجر عسقلانی یکی از علمای برجسته اهل سنت و جماعت در تعریف تقیه چنین می گوید:

«دوری جستن و اجتناب ورزیدن از آشکار ساختن معتقدات خویش را تقیه گویند»[1].
تقیه همچنین می تواند بر زبان راندن سخنی باشد که شخص در باطن هیچ اعتقادی به آن ندارد.

نکاتی بسیار مهم پیرامون این مسأله:

۱- انسان مسلمان تقیه و توریه را با مشرکین و کافرانی بکار می برد که در صورت برآورده نساختن خواست آنها، او را تحت آزار و اذیت و شکنجه قرار داده و یا حتی ممکن است او را به قتل برسانند.

ابن جریر طبری -رحمة الله علیه- در تفسیر این آیه: ﴿إِلاَّ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاهً﴾. [آل عمران / ۲۸].
«مگر در صورتیکه از آنها (کافران) بهراسید و با آنها راه تقیه و توریه پیش گیرید». گفته است:
«تقیه که خداوند متعال آن را در این آیه ذکر کرده است فقط با کفار بکار برده می شود و نه با مسلمانان»[2].

۲- با وجود اینکه تقیه کردن با کافران به هنگام تهدید و آزار و اذیت آنها، مسأله ای جائز و روا می باشد اما آنچه شایسته تر و برازنده تر است که انسان مسلمان در مقابل خواسته های نا به حق آنها ایستادگی کرده و تسلیم اوامر کافران نگردد.
ابن بطال در این رابطه می گوید:
«تمام علما بر این مسأله اتفاق نظر دارند که آن مسلمانی که در مقابل تهدیدات و شکنجه های کافران ایستادگی کند و سخنان کفر آلودی را که آنها خواسته اند بر زبان خویش جاری نسازد و در این راه جان خود را از دست بدهد، اجر و ثواب افزون تری را صاحب می شود»[3].

زندگانی و سیرت رسول الله (صلى الله علیه وسلم) و یاران ایشان همچون ابوبکر صدیق و بلال حبشی و شهادت سمیه مادر عمار و خُبیب -رضی الله عنهم أجمعین- و مقاومت آنها در برابر شکنجه ها و آزار و اذیت های مشرکین، بهترین شاهد برای این مسأله می باشد.

۳- تقیه هرگز نباید از چهار چوب زبان فراتر رفته و به اعتقادی قلبی و یا به عمل مبدل گردد.

ابن عباس -رضی الله عنهما- می گوید:
«کاربرد تقیه فقط در چهار چوب زبان منحصر می گردد و قلب بایستی مالامال ایمان باشد».
و ابو العالیه در این رابطه گفته است:
«تقیه کردن فقط با زبان می باشد، نه با عمل»[4].

۴- تقیه کردن فقط در حالت ضرورت و تنگنایی بکار برده می شود. همانگونه که اگر شخصی از شدت گرسنگی در معرض هلاک شدن باشد، می تواند از گوشت مردار و یا خوک استفاده کرده و خود را نجات دهد.

________________________________________

[۱] – فتح الباری بشرح صحیح البخاری لابن حجر العسقلانی ۱۲/۳۱۴ (کتاب الاکراه).

[۲] – جامع البیان فی تفسیر القرآن للطبری ۶/۳۱۶ (تحقیق شاکر).

[۳] – فتح الباری بشرح صحیح البخاری لابن حجر العسقلانی ۱۲/۳۱۷ (کتاب الاکراه).

[۴] – جامع البیان فی تفسیر القرآن للطبری ۶/۳۱۴- ۳۱۵ (تحقیق شاکر)، فتح الباری بشرح صحیح البخاری لابن حجر العسقلانی ۱۲/۳۱۴٫

نویسنده: عبدالله